Korte overweging van 27 december 2020 met het thema: “Geborgenheid” door Margaret Kappers. Aan de overweging ging de lezing vooraf: Lucas 2, 22-51.
Een jong gezin uit Bethlehem, engelengezang en herders, sterren in de nacht… De eerste regels van een tekst van Wim Holterman. Op een of andere manier straalt de kersttijd geborgenheid uit, de geborgenheid van het Kind bij zijn moeder. Vandaag wordt het gezin nadrukkelijk in de schijnwerpers gezet.
Het feest van de Heilige Familie
Vandaag vieren we een feest, het feest van de Heilige Familie: Jezus, Maria en Jozef, maar het kerstverhaal is nog niet afgelopen. Vandaag krijgt het Kerstkind een naam. Het werd daarmee lid van het Joodse volk, dat het kind een naam geeft, gericht op de toekomst. Een kind, een hoopvolle naam geven betekent bij de Joden: ”Dat wensen we je toe, zo zul je worden.” En deze naam krijgt Jezus: Redder van mensen. Toch is dit verhaal van vandaag geen sprookje, het is een verhaal vol diepere religieuze betekenissen en de vraag wie de volwassen Jezus eigenlijk was. In dit verhaal krijgt de baby zijn identiteit, vanwege een oude man Simeon en een oude vrouw Hanna. Simeon was goed, eerlijk en trouw aan God en vertegenwoordigde de wet. Hij wachtte al zijn hele leven op de redding van Israël. Hanna wordt beschreven als een profetes. Samen vertegenwoordigen ze dus Israël, en de Joodse traditie. Samen hebben zij uitgekeken naar de Messias en samen zien ze toekomst in dit kleine kind. Beiden zijn zeer ontroerd, als zij het kind zien. Toen Simeon het kind in zijn armen nam, dankte hij God en zei dat hij nu rustig kon sterven, want hij had de Redder gezien, die gestuurd was om alle volken te redden, en een teken zou zijn van de dingen die in Israël zouden gaan gebeuren. Mensen zouden een heel ander leven krijgen. Wie hem ontmoet, zal moeten kiezen, voor of tegen Hem zijn. Simeon voorspelt, dat dit kind is bestemd tot val en opstanding van velen en de consequenties hiervan. Ook Maria zal veel pijn en verdriet krijgen om haar zoon, maar die dingen moeten gebeuren, want zo wordt duidelijk hoe de mensen van binnen echt zijn.
Een oude belofte
Maar… waarom gingen Jozef en Maria met Jezus op weg naar de tempel? Zij gingen naar de tempel om te voldoen aan een belofte, die heeft te maken met het oude Paasverhaal. Dit verhaal verwijst naar de nacht, waarin de eerstgeboren zonen van Egyptenaren stierven en de oudste zonen van de Israëlieten gespaard bleven. In die nacht vol geweld, duisternis, en bloedvergieten heeft het volk beloofd alle oudste zonen in de tempel aan God toe te wijden en Jozef en Maria deden alles wat verplicht was volgens de wet van God. Daarna gingen ze terug naar huis, naar Nazareth in Galilea, waar Jezus zijn jeugd doorbracht in de geborgenheid van het gezin en waar zijn openbaar leven begon.
Elk kind een eigen identiteit
Sprookjes zijn nooit zomaar sprookjes, er wordt in een sprookje altijd een tipje van de sluier opgelicht over wie en wat de mens is. En het is duidelijk dat geen enkel mens in de wereld zijn identiteit uit zichzelf heeft gemaakt. Elk kind krijgt zijn identiteit als een soort geschenk en geborgenheid door de vele verhalen die over het kind en tot het kind worden verteld, vanuit de dromen en verlangens die omtrent het kind worden gekoesterd. Door die verhalen, die dromen, krijgt het kind een plaats in de familie en in de gemeenschap en wordt het ook een onvervangbaar iemand. Wat is dan het geheim van de titel van mijn overweging “Geborgenheid”?
De geborgenheid van het gezin
Het gaat in het evangelie van vandaag niet alleen over de geborgenheid van het Kind bij de moeder, maar ook van Maria bij Jozef, en Jozef bij Maria, en het Kind bij Jozef en andersom. Een geborgenheid over en weer. Het bijzondere van dit gezin was juist, dat zij als basishouding echte liefde hadden. Niet bang voor God en opgegroeid binnen de wet van Mozes als fundament in hun geborgenheid bij God. Menselijke liefde en geborgenheid is uit zichzelf beperkt. Vanuit onszelf komen allerlei vormen van eigenbelang om de hoek kijken, maar als er liefde is, dan wordt daardoor veilige ruimte gemaakt voor echte geborgenheid bij elkaar.
Geborgenheid lukt niet altijd
Hoe “geborgen” voelen wij ons in onze maatschappij? Kinderen zijn altijd het dierbaarste bezit dat mensen hebben; op materieel vlak komen ze meestal niets tekort. Toch gebeurt het dat kinderen soms te weinig liefde, warmte en geborgenheid ontvangen, zonder te oordelen wat hier de oorzaak van is. In onze samenleving wordt het steeds moeilijker om echt trouw aan elkaar te zijn en trouw te zijn aan de waarden en normen, die het leven zijn ware zin en betekenis geven. Overtuigingen worden gemakkelijk overboord gezet, met als gevolg een grote groep mensen die aan de kant zijn gezet, verloren gelopen en in de steek gelaten. Dan denk ik aan jongeren en ouderen die vereenzamen, aan zwervers, daklozen in de grote steden. Illegalen, die nergens meetellen, en zovele anderen, die aan de zijkant staan van de samenleving. Eigen schuld misschien, soms is dat waar of gedeeltelijk waar, maar heel vaak een gevolg van een gebrek aan zorg, aandacht en geborgenheid in het gezin waarin ze opgroeiden. Tegelijk zouden wij als gemeenschap ons af moeten vragen of we niet de hand in eigen boezem moeten steken. Wij maken voor een deel de wereld waarin deze mensen terecht zijn gekomen en zo zijn onze tekorten misschien wel erg duidelijk. Een kind of volwassene zonder eigen thuis is altijd verdrietig, elk mens, klein of groot, is wezenlijk een familiemens, een mens die een plek moet hebben, waar hij of zij zich thuis voelt en warmte en geborgenheid vindt. Voor kinderen buiten het gezin, de school, een clubje, voor volwassenen de familie-, vrienden-, werkkring. Dat thuis vinden we niet in een gebouw, maar altijd in mensen, waarin we hart hebben voor elkaar en tijd hebben voor elkaar, om naar elkaar te luisteren. Ook nu zijn er veel moeders, die pijn en verdriet hebben en zich buigen over hun gebroken en ontspoorde kinderen.
We spreken hoop uit…
Over een paar dagen wensen wij elkaar weer een goed Nieuwjaar. Wat betekent dat eigenlijk, elkaar geluk of een goed nieuwjaar wensen?Als je het probeert uit te leggen, kom je al gauw uit bij hoop!! Ik hoop, dat je geluk hebt, ik hoop, dat je een goed Nieuwjaar krijgt. Hoop, maar achter die hoop ligt twijfel, angst, berusting, we weten het niet en nu al helemaal niet. Het feest van de Heilige familie is ook een feest van hoop, een wens om iedereen “geborgenheid” te gunnen en te geven.
Het jonge gezinnetje uit Bethlehem
Het gezin van Nazareth kende ook zijn problemen, dat blijkt overduidelijk uit de evangelieverhalen, maar wij worden aangespoord de weg van dienstbaarheid en wederzijdse zorg, gewezen door het kind uit dit gezin, te volgen en de opdracht hebben om zo te leven en te handelen dat anderen zich thuis voelen bij ons. Dat gevoel van geborgenheid, ik hoor erbij, ik doe ertoe, is heel prettig. Ik wens u, ook namens Marlies, een hoopvol Nieuwjaar toe,
Amen.
Gedachte
Het lijkt heel knus: het jonge gezinnetje uit Bethlehem.
Engelengezang en herders, sterren in de nacht, alles doet denken aan glorie aan God en vrede op aarde.
Maar het was zo anders, voor het kind was geen plaats, vanaf het begin was het een teken van tegenspraak.
Het zal de mensen een spiegel voorhouden en dat is zwaar, al vanaf het begin van zijn leven in de richting van het kruis.
Het zwaard van pijn en lijden stond midden in hun leven, maar toch zeiden zij samen ‘ja’ tegen hun levensopdracht.
Vanuit de geschiedenis van hun volk, wisten ze, dat het leven een woestijntocht is. Maar zij durfden, die weg te gaan: God zou hun nooit in de steek laten.
Het gezin van Nazareth is voor ons een voorbeeld in de kunst van het geloven, in goede en in kwade dagen bleven ze vertrouwen, wetend, dat God hun leven op handen bleef dragen.