– een gedachte, door Els Rentenaar
Vandaag, de 2e zondag van september, is het Nationale Ziekenzondag. Dit is een begrip dat eerder door de Stichting Zonnebloem in geinitieerd en inmiddels ruim 50 jaar bestaat. Het is bedoeld om mensen meer bewust te maken van de (chronisch) zieken en gehandicapten in hun eigen leefomgeving. En om contact en integratie tussen zieken en gehandicapten met de ‘gezonde’ leefomgeving te bevorderen.
Langdurig ziek zijn of gehandicapt zijn, dat is niet niks. Ook al weten we dat het bijkomend risico van leven inhoudt dat je mogelijk onderweg ziek wordt, is gezondheid voor de meeste mensen iets vanzelfsprekends en ziek worden niet iets waar je direct rekening mee houdt. Anders dan bij het meespelen in een loterij, waarbij je graag het risico loopt om te worden uitverkoren, is ziekzijn nu eenmaal niet iets waar je voor kiest; dat overkomt je.
Voor mensen die er bewust voor kiezen om zieken te verzorgen, heb ik alle respect! Want of het nu uit beroepskeuze is door een baan in de verzorging, of door mantelzorg voor een dierbare: het is een daad van liefde. Niet voor niets mogen we het volgens de Bijbelse uitgangspunten rekenen tot een van de werken van barmhartigheid. Die 7 werken van barmhartigheid beschrijven inspanningen die je uit naastenliefde doet, zoals Jezus deze in zijn opdracht, het evangelie van Matteus, (25:35-36) als erfenis van inspiratie ons heeft nagelaten.
(dit zijn:
- De hongerigen spijzen
- De dorstigen laven
- De naakten kleden
- De vreemdelingen herbergen
- De zieken verzorgen
- De gevangenen bezoeken
- De doden begraven
Paus Franciscus heeft daar nog een 8e ‘werk’ aan toegevoegd, namelijk de zorg voor de schepping, zoals hij dat in zijn encykliek ‘Laudato Si’ heeft voorgesteld).
Zorg bieden aan zieken, is niet altijd eenvoudig. Vorige week was ‘onze’ dakloze, die altijd bij de supermarkt op ons winkelplein staat, onwel geworden. Hij staat daar altijd al broos te zijn, waarbij hij hele dagdelen op krukken steunend de daklozenkrant probeert te slijten. Wat een bestaan! En daar wordt hij in het voorbijgaan nog wel eens om veroordeeld ook. Maar die dakloze status is allicht geen eigen keuze, net zoals het feit dat hij mank loopt en, naar ik weet, diabeet is. Vorige week ging het dus mis: hij viel in en uit bewustzijn en is rap met de ambulance afgevoerd. Zijn suiker bleek de boosdoener.
Ook ik heb een tijdje ‘mindervalide’ door het leven gehobbeld, wat inhoudt dat ik een knie verbrijzeld had als gevolg van een fietsongeluk. Rolstoel, een maatwerk-kniebrace, krukken, mij allemaal wel bekend. Twee knieoperaties verder ben ik dankbaar dat ik nog maar minimaal last heb, maar zonder de juiste medische voorzieningen en de liefdevolle opvang van mijn betere helft, stond ik niet waar ik nu sta. In menig ander land zou mijn familie me ‘s ochtends op een kleedje bij de stadspoort hebben gedropt met een schoteltje voor kleingeld ernaast…
Toen mijn schoonmoeder ernstig ziek was en zij in het laatste stadium van haar leven verkeerde, hebben wij als haar naasten zo lang mogelijk liefdevol verzorgd. Dat heb ik als een hele intieme periode mogen ervaren, waarin het afscheid nemen van het leven en van elkaar een beetje was uitgesmeerd, om alvast aan het definitieve afscheid te wennen. Het vraagt van weerskanten om een zekere mate van openheid en vertrouwen om in zo een kwetsbare periode dit met elkaar te delen, zowel van de kant van de zieke als van de verzorgende.
Maar mijn beide ouders zijn in het VU Medisch centrum overleden (aanleiding voor ons thuis om het ziekenhuis wat gekscherend het déjà vu te noemen). Ook manlief heeft een tijd in het ziekenhuis gelegen; het was tot een paar keer aan toe het spreekwoordelijke ‘kantje-boord’. Maar het dubbeltje rolde aan de goeie kant om en sindsdien zet hij zich als vrijwilliger in de VU (“déjà vu”) in bij het team “geestelijke verzorging” op de zondagen. ”Daar is het elke zondag Ziekenzondag”, merkte hij wat laatdunkend op vanmorgen. En zo is het ook!
Ziek zijn: je kunt het niet alleen. Maar ook door hulp te bieden kun je ervaren dat er een enorme wijsheid schuilt in de belevingswereld van iemand die om wat voor oorzaak ook fysiek beperkt is. En daarbij de bekende waarschuwing: een handicap ben je niet, maar die heb je! Behandel mensen met een lichamelijke tekortkoming niet alsof zij persoonlijk tekortschieten, want dat zegt dan meer over jezelf dan over hen.
Chronisch ziek zijn, stopt nooit. Het enige dat je daaraan kunt doen, is het leed een beetje verlichten.
(Onze dakloze stond weer als vanouds op zijn plek naast de deur van de buurtsuper, steunend op een been als een ooievaar. Ik heb hem een cadeautje gegeven: een apparaatje om zijn suiker op te meten, met een set controle-strips. Het houdt hem hopelijk een tijdje langer –letterlijk en figuurlijk- op de been…).